نیمه شعبان سالروز تولد حضرت مهدی(عج)، امام دوازدهم شیعیان است که در دوران غیبت به سر می‌برد. در برخی روایات، شب نیمه شعبان پس از شب قدر برترین شب‌ها دانسته شده است. گروهی از شیعیان در این شب به شب زنده‌داری و اعمال مذهبی مشغول می‌شوند. برخی از اهل‌سنت و طریقت‌های تصوف نیز به فضیلت این شب معتقدند.
جشن نیمه شعبان از جشن‌های بزرگ شیعیان است که به مناسبت میلاد امام مهدی(عج) برگزار می‌شود. در ایران، مسجد جمکران و در عراق، کربلا محل تجمع شیعیان در نیمه شعبان است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ش روز نیمه شعبان در تقویم ایران تعطیل رسمی اعلام شده است.
جایگاه و اهمیت
نیمه شعبان از مناسبت‌های مهم شیعیان که براساس گزارش‌های تاریخی و طبق دیدگاه مشهور شیعه، امام مهدی(عج) در ۱۵ شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ق به دنیا آمده است. امام مهدی(عج)، دوازدهمین امام شیعیان و به اعتقاد آنان مهدی موعود است.[نیازمند منبع] گروهی از شیعیان به همین مناسبت این شب را جشن می‌گیرند.
همچنین شب نیمه شعبان از شب‌های بافضلیت شناخته می‌شود و در روایات به انجام اعمال عبادی خاصی در آن توصیه شده است.
جشن میلاد امام مهدی(عج)
مراسم احیا و جشن نیمه شعبان در مسجد جمکران
گروهی از شیعیان به‌مناسبت سالروز میلاد امام مهدی(ع) اقدام به برگزاری جشن، چراغانی، مولودی‌خوانی، قربانی و توزیع غذا می‌کنند. در ایران برگزاری این جشن‌ها در دوره جمهوری اسلامی پررنگ‌تر شده است و روز نیمه شعبان در این کشور تعطیل رسمی و روز جهانی مستضعفان نامیده شده است.بزرگترین جشن‌ها در ایران در مسجد جمکران در قم برگزار می‌شود. پیش از انقلاب اسلامی ایران در ۱۳۵۷ش نیز مسجد صدریه تهران از مکان‌های برپایی جشن‌های نیمه شعبان بود.
در عراق نیز شیعیان ضمن برگزاری جشن نیمه شعبان، به زیارت امام حسین(ع) می‌روند. پیاده‌روی به سمت کربلا در ایام نیمه شعبان مرسوم است. جشن‌های نیمه شعبان توسط شیعیان در کشورهای بحرین، یمن، مصر، لبنان، سوریه و هند نیز برگزار می‌شود.
فضیلت شب نیمه شعبان
در روایتی از امام صادق(ع) شب نیمه شعبان برترین شب‌ها پس از شب قدر معرفی شده است. روایات نقل‌شده از پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه بر اهمیت شب‌زنده‌داری و عبادت در شب نیمه شعبان تأکید دارد؛ از جمله در روایتی آمده است: جبرئیل در شب نیمه شعبان پیامبر(ص) را از خواب بیدار کرد و به برپایی نماز، قرائت قرآن، دعا و استغفار در این شب سفارش نمود. در روایتی دیگر، یکی از همسران پیامبر(ص) از عبادت خاص و سجده‌های طولانی پیامبر در شب نیمه شعبان خبر داده است. در احادیثی از امام علی(ع) و امام صادق(ع) نیز بر عبادت و انجام اعمال خاص شب نیمه شعبان سفارش شده است.
بنا بر روایات بخشی از فضیلت‌های شب نیمه شعبان عبارتند از:
گشایش درهای خشنودی، بخشش، روزی و نیکی؛
تقسیم روزی و ثبت‌شدن زمان مرگ انسان؛
بخشیدن همه انسان‌ها غیر از مشرک، قمارباز، قطع رحم‌کرده، شراب خوار و فردی که بر انجام گناه اصرار می‌ورزد.